Vuile handen maken. Onderzoek naar kiemen van geweld in de jeugdzorg

Geweld in de jeugdzorg is een veelbesproken thema.

In Vuile handen maken onderzochten we geweld vanuit het perspectief van jongeren, (ervaringsdeskundige) professionals en leidinggevenden. We constateerden dat zorg geven betekent dat er soms dingen gedaan worden die de ontvanger niet wil en grensoverschrijdend of gewelddadig zijn. Terwijl ze meestal bedoeld zijn als behulpzaam of om gevaar af te wenden. Dat is ‘vuile handen maken’. Om het taboe om hierover te praten te doorbreken, moeten we erkennen en onder ogen zien dat geweld in de zorg aanwezig is. Pas dan kan gewerkt worden aan het verminderen en voorkomen ervan.

Geweld begint vaak klein, het zijn dan kiemen van geweld. Deze kiemen hebben vaak te maken met grenzen. Wat mag een jongere wel, of juist niet? Wat is wel of niet goed voor iemand? Dit ‘grenswerk’ is belangrijk omdat het hoort bij het relationele werken met jongeren. Zij leren, groeien en ontwikkelen doordát begeleiders iets met hen aangaan, hen confronteren en opzoeken ‘wat ertoe doet’. Grenswerk vraagt wel om goed beheerd te worden, omdat dit grenswerk ook kiemen voor subtiel machtsmisbruik, miskenning, onmacht, frustratie, grensoverschrijding of geweld kunnen zijn. Dat toont ook het onderzoek van Jason Bhugwandass (2024: Eenzaam gesloten) waarbij er sprake is van  fysiek, psychisch en seksueel geweld in de jeugdzorg. In het onderzoek van de Commissie De Winter (2019: Onvoldoende beschermd, geweld in de Nederlandse jeugdzorg van 1945 tot heden) werd geconstateerd dat er een zwijgcultuur is als het gaat over geweld.

In Vuile handen maken blijkt dat herkennen en bespreekbaar maken van ‘kiemen van geweld’ kansrijke ingangen zijn om te leren en te verbeteren. Hieruit komen behulpzame handelingsperspectieven voort. Deze handelingsperspectieven dragen bij aan preventie en aan een snellere signalering van (kiemen) van geweld, én aan een beter herstel. Ontplooiing van jongeren die op jeugdzorg zijn aangewezen wordt hiermee ondersteund. Daarnaast doet dit recht aan het complexe werk van professionals. 
De opbrengsten zijn toepasbaar in (jeugd)zorgorganisaties.

Vuile handen maken. Over (kiemen van) geweld in de jeugdzorg en behulpzame handelingsperspectieven
Marije van der Linde, Petra Schaftenaar
ISBN 9789083383217 | 119 p. | € 17,50
Stichting Presentie | 2024

Uitgevoerd door: Stichting Presentie
Tot stand gekomen bij Levvel, specialisten voor jeugd en gezin