DAG 1: INLEIDING IN DE PRESENTIETHEORIE
Presentie is geen methode met precies omschreven doelen, stappenplannen en vaste manieren van doen. Het is een benadering die uitgaat van bepaalde principes, theoretische concepten, mensbeelden en waarden die de basis en het uitgangspunt vormen van zorgpraktijken. De presentiebenadering biedt daarmee handvatten om te reflecteren over het eigen handelen: waarom doe ik wat ik doe, is dit wel het goede voor de cliënt, waar is het uiteindelijk om te doen, wat is hier goede zorg, en hoe verantwoord ik mijn optreden? In een eerste inleiding wordt ingegaan op de grondslagen van de presentiebenadering en wat zij uiteindelijk beoogt.
DAG 2: EXPOSURE EN WAARNEMING
Essentieel in de presentiebenadering is de basale, radicale toewending naar degenen op wie je als presentiebeoefenaar betrokken wilt zijn. Wanneer we zeggen het belangrijk te vinden er voor de ander te zijn dan is het van belang dat we ons eigen perspectief, onze eigen vertrouwde manier van waarnemen, steeds bevragen en (laten) corrigeren. Het gaat om perspectiefwisseling: hoe ziet de ander de wereld, en kan ik het andere/vreemde toelaten, ben ik daar ontvankelijk voor? Een van de manieren waarop dat bevragen en (laten) corrigeren kan gebeuren is door middel van blootstelling aan het ‘andere leven’ (bijv. in de buurt, in een woonvoorziening, in de gevangenis, in een kliniek etc.). Dat noemen we ‘exposure’. Grondslag voor de exposure is de het zo open mogelijk waarnemen, waarbij je je bewust bent of wordt van je eigen blik en de gekleurdheid daarvan door vooringenomenheden, veronderstellingen, onbewuste aannames en interpretaties. Tijdens de les wordt geoefend met het opsporen van deze ‘kleuringen’.
DAG 3: LEEFWERELDAANSLUITING
Pas als we ontvankelijk zijn (zie de vorige les), ontstaat de ruimte om bij de ander aan te sluiten en op hem of haar af te stemmen. Dit aansluiten e afstemmen is van cruciaal belang als we de ander hulp en zorg willen bieden die ook echt helpt en die past bij wie hij of zij is. Maar het is ingewikkelder dan het lijkt en het betekent een voortdurend zoekproces. Waarom zou je willen aansluiten, waarbij sluit je dan bij aan en wat doe je eigenlijk als je aansluit? Aansluiten is niet hetzelfde als ‘u vraagt, wij draaien’, of alles maar goed vinden, of empathisch en vriendelijk zijn. Het is daarentegen een proces waar veel bij komt kijken en dat nooit af is. Je moet je steeds weer opnieuw tot de ander verhouden en dat kan niet volgens een bepaald format of een vaste routine.
DAG 4: JE WERK RELATIONEEL STUREN EN INRICHTEN
De presentiebenadering onderscheidt zich van andere benaderingen door de primaire focus op relationele sturing, en niet alleen op sturing door regels, voorschriften en protocollen. Dat is nog niet eenvoudig en veronderstelt bijzondere competenties en kwaliteiten. In deze les diepen we enkele methodische kenmerken van relationeel werken nader uit. Ook besteden we aandacht aan zelfzorg en relationeel begrenzen, essentieel om het werk met voldoening en plezier te blijven doen.
DAG 5: RELATIONEEL WERKEN ALS ‘ERBIJ BLIJVEN’
Als presentiebeoefenaar probeer je de ander nabij te zijn en te blijven. Dat is niet altijd gemakkelijk. In de vierde bijeenkomst staan het ontwikkelen van betrokkenheid en het zoeken van nabijheid maar ook hun tegendeel (op afstand gaan) centraal. Bovendien wordt er aandacht geschonken aan de betekenis van lijden, aan het aandurven van tragische verscheurdheid en aan de omgang met je eigen machteloosheid. Tegen die achtergrond wordt ook ingegaan op eenzaamheid (als kern van veel lijden) en op de kwestie wat mensen eigenlijk vragen als ze zoeken naar hulp en troost.
DAG 6: PRAKTISCH WIJZE PROFESSIONALITEIT
Om goede presentiebeoefening mogelijk te maken is meer nodig dan alleen goedwillende en bekwame professionals. Presentie heb je niet zomaar, present moet je worden, met elkaar in de organisatie. Dat brengt altijd onzekerheden met zich mee, het vraagt om zoeken met elkaar naar juiste wegen en oplossingen, en het vraagt om moed en vrijmoedigheid en de durf om het anders te doen. Daarbij hoort een type professionaliteit dat we ‘praktische wijsheid’ noemen. In deze les verdiepen we ons in de vraag wat praktische wijsheid is en wanneer je ze nodig hebt. We gaan in op de vraag hoe je, vanuit praktische wijsheid, om kunt gaan met regels en voorschriften.
