Default

Eigenlijk waren wij nu een keer in het voordeel. We speelden een thuiswedstrijd, dachten we. Toen de corona uitbrak en kort daarna de scholen sloten, waren wij voorbereid.

Onze oudste, nu 12, zit al 3,5 jaar af en aan thuis. Een thuiszitter, thuisleerder. Hoewel dat leren intussen een brede invulling kent. Het klassieke schoolsysteem past hem niet; hij leert anders, maar dat ‘andere’ kent onderwijsland (nog) niet. Wij pasten ons leven daar de afgelopen jaren op aan. Dat betekent dat we 2 om 3 dagen werken. Zodat er altijd iemand thuis is om voor hem te zorgen, hem van en naar ontwikkelplekken te brengen. En flexibel genoeg te zijn voor de periodes waarin het verdriet weer opspeelt, over dat hij zó afwijkt van de norm. Ons ‘schema’ klopte dus al: ervaren rotten in thuisonderwijs.

De zorg op je nemen

De meesten zullen het verhaal kennen en zo niet, dan toch de staande uitdrukking: een barmhartige Samaritaan (zijn of handelen als –). De parabel – opgetekend in het evangelie van Lucas – wordt door Jezus verteld in antwoord op de vraag aan hem: wie is mijn naaste? Dat was een relevante vraag want Joden werden geacht hun naaste lief te hebben (volgens de leefregels in het boek Leviticus).

In de parabel is een reiziger overvallen, in elkaar geslagen en voor oud vuil langs de weg achtergelaten. Twee passerende Joodse geestelijken bekommeren zich niet om het slachtoffer: ze zouden er bezoedeld door raken en hun werk in de tempel niet meer kunnen doen. Een toevallig voorbijkomende Samaritaan – lid van een zeer laag in aanzien staand volkje – ziet de man, krijgt medelijden, buigt zich wel over het slachtoffer, verzorgt zijn wonden, zet hem op zijn lastdier en brengt hem naar een hotel. Daar laat hij nog wat extra geld achter voor de eventueel bijkomende kosten en zegt op de terugweg nog te vergoeden wat verder nodig bleek. Het antwoord op de vraag ‘wie is je naaste?’ luidt dan ook: de naaste is degene die zich naaste toont, niet degene die zich zo voelt of acht. Tot zover de gelijkenis, die talloze malen is geschilderd, en daar gaat het me om.

Wat kan ik doen, wat moet ik zeggen?

Omgaan met onmacht

Eenzaamheid, ziekte, ongeluk, armoede, vernietiging, sterven, lijden… het is overal om me heen. En niet alleen nu, in deze coronacrisis, maar altijd al, mijn hele leven lang. In het klein: in mijn persoonlijk leven en in het ‘groot’: in organisaties, in de maatschappij, zelfs in het ‘heel groot’: in de wereld zoals ik die (soms, gelukkig niet altijd) percipieer, ons omgaan met de aarde en het ecosysteem. En het is hard werken om er niet door overweldigd te raken, om niet door onmacht verlamd te raken.

Wat te doen? Wat te zeggen?

Vele wegen heb ik in het verleden uitgeprobeerd: héél hard werken, nog harder werken. Met een burn-out als gevolg. Gefrustreerd organisaties verlaten. Me schuldig voelen. Afstand nemen door me terug te trekken in mijn eigen kleine wereld en koekjes te bakken. ‘Ermee zitten’, met een depressie tot gevolg. Ontsnappen door geen nieuws meer te zien of lezen. Mezelf troosten door te kijken naar wat wèl lukte.

Samen somberen, ik word er altijd beter van

Ik merk het aan mijzelf en ik hoor het om me heen van professionals: het begrip ‘samen’ staat onder druk. Verschillen in opvattingen worden explicieter en de bereidheid om regels zomaar te accepteren neemt af. In verpleeghuizen hoor ik dat de ene groep verwanten de regels strikt wil blijven naleven, terwijl andere verwanten juist verruiming eisen.

Ik lees een bericht over een vrouw die door het raam afscheid moest nemen van haar terminale echtgenoot. Die echtgenoot is met een speciale ambulance naar huis gebracht voor dit afscheid, maar toch: de echtgenoten hebben elkaar zeven weken niet gezien. Ik vind er meteen wat van, maar voorzichtigheid is op zijn plaats. Want ik ken de feiten niet en oordelen van buitenaf is altijd makkelijk. En zonder consequenties.

De rede die minister-president Rutte niet hield

Dames en Heren,

Alvorens u bij te praten over de nieuwste maatregelen waartoe we vandaag besloten hebben, sta ik graag stil bij twee andere zaken die ons allen aangaan.

Verlies

Als kabinet zien wij de bittere waarheid onder ogen dat er tot op de dag van vandaag in Nederland formeel 5300 mensen (plus mogelijk zo’n 3000 niet geregistreerden) zijn bezweken aan de gevolgen van het coronavirus en dat een veelvoud van hen poogt te herstellen van de aandoening. Het zijn niet alleen afschuwelijke aantallen – vier tot vijf keer zoveel burgers als er zijn omgekomen tijdens de watersnoodramp in Zeeland in 1953 – maar vooral afschuwelijke ervaringen en schrijnend gemis. Ik realiseer me dat onder degenen die nu onze persconferentie op TV volgen er vele tienduizenden en wellicht honderdduizenden zijn die in gedachten verkeren bij wie zij in de voorbije periode hebben verloren: hun moeder, hun kind, hun oom, een nabije buur. We beseffen dat zij met gemengde gevoelens luisteren naar de feestelijke toon waarop we kunnen zeggen dat de strengste maatregelen versoepeld kunnen worden: zij hebben een gevoelig verlies geleden, er is een gat geslagen in hun gezinnen, in hun vriendenkringen en met geen macht ter wereld kan dat goedgemaakt worden. Mede door de maatregelen die wij hebben getroffen zijn ontelbaren in eenzaamheid overleden en begraven. Ik voel pijnlijk hoe onmachtig wij als kabinet hier zijn: voor hen wordt er niets versoepeld en voor hen duurt de lock down voort doordat zij van hun doden houden. Zij betaalden een hoge prijs. Onze gedachten gaan naar hen uit en namens het kabinet wil ik om te beginnen hun sterkte wensen, troost bieden en hun laten weten dat we intens met ze meeleven.

Waar is de kwaliteit van leven?

Andries Baart vraagt zich in een paginagroot artikel in de Volkskrant (27 april 2020) af of kwaliteit van leven wel een bruikbaar begrip is. Wat betekent dat eigenlijk? En is dat hetzelfde als goede zorg? Kan hierover nadenken ons helpen in de heikele discussie die nu gevoerd wordt omtrent bezoek in verpleeghuizen, want welke afwegingen maken we hierbij? Gaat het alleen om gezond blijven of telt iets anders? Geen bezoek voegt schrijnend leed toe en is misschien wel erger dan het risico dat aan bezoek verbonden is. Zou je ook kunnen zeggen: 'Het kan verkeerd aflopen, maar bezoek past in hoe wij wensen te leven en ons verhouden tot onze kwetsbaarheid'?

Lees de prikkelende bijdrage van Andries Baart >>

Kwetsbaar

Twee weken nadat de lockdown is ingegaan word ik ziek. In eerste instantie doe ik mijn klachten af met ‘Ach, ik hoest altijd’ en ‘Het is niet erg genoeg om een dokter mee lastig te vallen’. Maar omdat ik vanwege mijn auto-immuunziekte GPA in de risicogroep val, bel ik uiteindelijk toch maar het ziekenhuis. Ik moet naar de poli komen waar ik negatief test op corona, maar er wordt wel een bacteriële longinfectie geconstateerd. Zie je wel, niks aan de hand: ik mag met een antibioticakuur weer naar huis. Vijf dagen later voel ik me hondsberoerd en word ik alsnog opgenomen in het ziekenhuis. Na een tweede coronatest (weer negatief) word ik binnenstebuiten gekeerd en wordt het vermoeden alsmaar groter dat het om de GPA gaat. Die moet behandeld worden met medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, maar dan moet wel eerst 100% zeker zijn dat er geen COVID-19 in het spel is. De testen hebben een foutmarge van 2%, nog steeds te risicovol. Dus wordt er een sputumsample naar het lab gestuurd om te kijken of daar virusdeeltjes in voorkomen. In afwachting van de uitslag word ik op een isolatiekamer gelegd, voor het geval het toch het virus is.

Vanaf eind maart geeft Stichting Presentie driemaal per week een impuls tot reflectie in deze ontregelende coronatijd. Voor sommigen een welkom rustpuntje, voor andere misschien een beetje veel. We zijn van plan er voorlopig mee door te gaan, maar lassen de eerste week van de meivakantie een pauze in. We hopen dat velen van u die dagen even tot rust kunnen komen en op kunnen laden. En dat er ruimte kan zijn, zij het op afstand, voor elkaar, voor familie en vrienden.

In de week van 4 mei zijn wij weer van de partij. Dan bieden we ook weer (gratis) online reflectiesessies aan.Wij nodigen u van harte uit om deel te nemen aan zo’n reflectiesessie. Meld je aan en voel je vrij een kwestie in te brengen. De reflectiesessies worden geleid door één van onze stafleden. Er kunnen maximaal zes personen deelnemen per keer.

Op de volgende reflectiesessies kan worden ingetekend:

• Woensdag 6 mei van 13.30-15.00 uur onder leiding van Marije van der Linde
• Dinsdag 12 mei van 15.00-16.00 uur onder leiding van Yvon van Noort
• Maandag 18 mei van 13.00-14.30 uur onder leiding van Jan den Bakker

Meld u aan via Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft JavaScript nodig om het te kunnen zien. onder vermelding van uw naam, de organisatie waar u werkt en de sessie waarvoor u zich aanmeldt. Wij sturen u dan een link toe waarmee u kunt deelnemen aan de online sessie.

Romans over de pandemie

Ik ben bepaald de enige niet die het is opgevallen: er zijn best veel romans geschreven over pandemieën en hoe je je daarin staande houdt (of niet). Hieronder presenteer ik er enkele, neem mijn eigen smaak daarbij als leidraad en streef dus geen volledigheid of representativiteit na. Science fiction boeken en andere die het me te bont maken, heb ik terzijde gelaten. Ik begin met twee ‘lichte’ boeken en ga dan over op zwaardere en soms ook angstaanjagende boeken – romans, novellen, al dan niet fictieve dagboeken.

In onze presentiescholingen heb ik me er altijd voorstander van getoond dat hoogwaardige colleges en workshops ingebed worden in kunst: films, dans, schilderkunst, documentaires en romans die ons met andere registers tonen waar de colleges over gaan, wat het is om bijvoorbeeld eenzaam of wraakzuchtig te zijn, een goed mens of een machtswellusteling, een waakengel of vechter tegen bureaucratie. Tot begrip komen met de verbeelding, de inleving, de wisseling van perspectief. Fenomenen niet slechts theoretisch of analytisch begrijpen maar ook van binnenuit, door meegesleept te worden. Goede zorgverleners zijn ‘gekwalificeerd’ en óók gevormd. Mijn afscheidscollege, nu twee jaar geleden, stond in het teken van leren kijken naar kunst om een goed waarnemer te worden van mensen en hun wederwaardigheden. Het is steeds dezelfde intuïtie: wie levensgebeurtenissen wil verstaan, moet onderzoeken annex studeren én zich tot de kunst wenden. Dat is dus wat we hier ook doen: ons wenden tot de literaire verbeelding.

Opgevoerde ambiguïteit

Mijn moeder woont sinds vorig jaar in een verpleeghuis. In het oosten van het land. Ik ben een uur onderweg om bij haar te komen. Sinds we geen 120 meer mogen, nog iets langer. Gelukkig woont mijn oudste zus vlakbij haar.

Mijn moeder is dementerende. Tot voor kort ging ik geregeld een lange dag naar haar toe. Dat was elke keer anders. Maar ik nam de tijd. En dat was voor mij essentieel om bij haar te kunnen aansluiten en op haar te kunnen afstemmen. Soms was het er meteen. Vaak was er eerst een herhaald ‘Oh wat fijn! Wisten de zusters ervan? Fijn dat je er bent!’ En dan kreeg ik pas na enige tijd werkelijk contact met haar. Raakten we op elkaar afgestemd. Soms pas na haar middagslaapje, uren later. En als we dan op elkaar afgestemd waren, dan was ze weer even mijn moeder… Zo hielp ik mee haar in haar leven te houden.